ალადაშვილი ნათელა

(1923, თბილისი – 2006, თბილისი)
ხელოვნების ისტორიკოსი, ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორი (1980), პროფესორი (1983). დაამთავრა თსუ ისტორიის ფაკულტეტი (1944) და ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის ასპირანტურა (1949). 1950 წლიდან მოღვაწეობდა ამავე ინსტიტუტში, 1987 წლიდან იყო წამყვანი მეცნიერი თანამშრომელი. 1968 წლიდან იგი პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა თბილისის სამხატვრო აკადემიაში.
ნ. ალადაშვილის მეცნიერული კვლევის საგანი იყო შუა საუკუნეების ქართული ქვის ქანდაკება და მისი მიმართება ბიზანტიურ, სომხურ, დასავლეთ ევროპის სკულპტურასთან, მონუმენტური ქანდაკების განვითარების საერთო მიმართულებისა და ეტაპების დადგენა, ქართული შუა საუკუნეების მონუმენტური მხატვრობა (კერძოდ, სვანეთის ძეგლები), თანამედროვე ქართული სახვითი ხელოვნება.
ნ. ალადაშვილი მონაწილეობდა ქართული ხელოვნებისა და ქართულ-ბიზანტიური ხელოვნების ურთიერთობისადმი მიძღვნილ საერთაშორისო სიმპოზიუმებში; ბიზანტინოლოგთა საერთაშორისო კონგრესებში.
რჩეული ნაშრომები: 1. ნიკორწმინდის რელიეფები (ფასადების სკულპტურის შესახებ შუა საუკუნეების საქართველოში), თბ., 1957; 2. Росписи художника Тевдоре в Верхней Сванетии, Тб., 1966 (თანაავტორები: გ. ალიბეგაშვილი, ა. ვოლსკაია); 3. Средневековая монументальная скульптура грузии (фасадные рельефы V-XI веков), Москва 1977; 4. Композиции алтарной конхи в церквях Сванети, ქართული ხელოვნების IV საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები, თბ., 1983; 5. Gli Affreshi წიგნში: I Tesoti Della Georgia, G, Alibegashvili, V. Beridze, A. Volskaja, L. Xuskivadze. Arnoldo Mondadori editore, Milano, 1984; 6. დიმიტრი თავაძე (თეატრის მხატვარი), თბ., 1986; 7. Фасадные росписи Верхней Сванети, Ars Georgica, 9 (A), თბ., 1988 (თანაავტორი ა. ვოლსკაია); 8. Iconographic Programme and Style of the Sculpture of a Column in the South Gallery of Oški Church, Georgica II ბოლონია, 1988; 9. შუა საუკუნეების ქართული ქანდაკების სხვადასხვა დარგის ურთიერთდამოკიდებულების საკითხი, ლიტერატურა და ხელოვნება, N1-6, თბ., 1995; 10. Композиции Деисуса в грузинской скульптуре во взаимоотношении с его изображением в византийской пластике, ბიზანტინოლოგთა XVIII, 1991 წლის კონგრესის მასალები, შეპერდსტოუნი, 1996; 11. უფლისა და ღვთისმშობლის დიდების თემის ინტერპრეტაცია ადრეული შუა საუკუნეების ქართულ სკულპტურაში, საქართველოს ეკლესიის, ქართული სასულიერო მწერლობისა და ქრისტიანული ხელოვნების საკითხები, თბ., 1998; 12. მცხეთის XI საუკუნის სვეტიცხოვლის ტაძრის სკულპტურული დეკორი და მისი თეოლოგიური პროგრამა, ქრისტიანობა, წარსული, აწმყო, მომავალი, თბ., 2000; 13. ზემო სვანეთი, შუა საუკუნეების ხელოვნება, გზამკვლევი, თბ., 2001 (თანაავტორი რ. ყენია); 14. ლიტურგიის ასახვა საქართველოს ქვის რელიეფებზე (ადრეული და განვითარებული შუა საუკუნეები), ACADEMIA, N2, თბ., 2001; 15. ქართული სკულპტურის ბიზანტიურთან მიმართების საკითხი (ოშკის ტაძრის ვედრების რელიეფი – X ს.), ქართული ხელოვნების ნარკვევები, 1, თბ., 2001; 16. ფიგურული რელიეფების ადგილი დოლისყანის ეკლესიის ფასადების დეკორში, ქართული ხელოვნების ნარკვევები, 2, თბ., 2002.

  1. ნიკორწმინდის რელიეფები (ფასადების სკულპტურის შესახებ შუა  საუკუნეების საქართველოში), თბ., 1957;
  2. Росписи художника Тевдоре в Верхней Сванетии,  1966  (თანაავტორები: გ. ალიბეგაშვილი, ა. ვოლსკაია);
  3. Краски и мастерство (о творчестве С. Вирсаладзе), Литературная Грузия, 11, 1971;
  4. Искусство Грузинской социалистической республики  (1921-1941), Искусство народов СССР, т. VII, М., 1972 (თანაავტორი გ. ალიბეგაშვილი)
  5. ქართველ მხატვართა ილუსტრაციები ვაჟა–ფშაველას ნაწარმოებებისათვის, Ars Georgica,  7-B, თბ., 1974;
  6. Средневековая монументальная скульптура Грузии (фасадные рельефы V-XI  веков), М., 1977;
  7. Некоторые особенности грузинской фасадной скульптуры X-XI веков, ქართული ხელოვნების II საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები,   თბ., 1977;
  8. Композиции алтарной конхи в церквях Сванети, ქართული ხელოვნების IV საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები, თბ., 1983;
  9. Gli Affreshi წიგნში: I Tesoti Della Georgia, G, Alibegashvili, V. Beridze, A. Volskaja, L. Xuskivadze. Arnoldo Mondadori editore, Milano, 1984;
  10. დიმიტრი თავაძე (თეატრის მხატვარი), თბ., 1986;
  11. Volkstümliche Strőmung in der Mahlschule von Svaneti, ქართული ხელოვნების V საერთაშორისო სიმპოზიუმის მასალები, ბარი – ლეჩე, 1986;
  12. Фасадные росписи Верхней Сванети, Ars Georgica, 9-A, თბ., 1988 (თანაავტორი ა. ვოლსკაია);
  13.  Iconographic Programme and Style of the Sculpture of a Column in the South Gallery of Oški Church, Georgia II, ბოლონია, 1988;
  14. შუა საუკუნეების ქართული ქანდაკების სხვადასხვა დარგის ურთიერთდამოკიდებულების საკითხი, ლიტერატურა და ხელოვნება, N1–6, თბ., 1995;
  15. Композиции Деисуса в грузинской скульптуре во взаимоотношении с его изображением в византийской пластике, ბიზანტინოლოგთა XVIII, 1991 წლის, კონგრესის მასალები, შეპერდსტოუნი, 1996;
  16. უფლისა და ღვთისმშობლის დიდების თემის ინტერპრეტაცია ადრეული შუა საუკუნეების ქართულ სკულპტურაში. საქართველოს ეკლესიის, ქართული სასულიერო მწერლობისა და ქრისტიანული ხელოვნების საკითხები, თბ., 1998;
  17. მცხეთის XI საუკუნის სვეტიცხოვლის ტაძრის სკულპტურული დეკორი და მისი თეოლოგიური პროგრამა, საერთაშორისო სიმპოზიუმი  – ქრისტიანობა, წარსული, აწმყო, მომავალი, თბ., 2000;
  18. ზემო სვანეთი, შუა საუკუნეების ხელოვნება, გზამკვლევი, თბ., 2001 (თაავტორი რ. ყენია);
  19. ლიტურგიის ასახვა საქართველოს ქვის რელიეფებზე (ადრეული და განვითარებული შუა საუკუნეები), Academia, N 2,  თბ., 2001;
  20. ქართული სკულპტურის ბიზანტიურთან მიმართების საკითხი (ოშკის ტაძრის ვედრების რელიეფი  –  Xს.), ქართული ხელოვნების ნარკვევები, I, თბ., 2001;
  21. ფიგურული რელიეფების ადგილი დოლისყანის ეკლესიის ფასადების დეკორში, ქართული ხელოვნების ნარკვევები, II, თბ., 2002;
  22. Un des monuments de l‛école de peinture Svane (les peintures murales de l‛église du   Sauveur d‛Adichi), ΑΜΠΉΔΏΝ, . მურიკის ხსოვნისადმი მიძღვნილი   კრებუ­ლი, ტ. I, ათენი, 2003;
  23. ხახულის ტაძრის სამხრეთი პორტალი, ქართული ხელოვნების   ნარკვევები, III, თბ., 2004